Een bypass is een reactie op een oncomfortabel gevoel of situatie waardoor je op korte termijn het ongemak van iets nog niet kunnen of weten uit de weg gaat. Bypasses komen vaak in de vorm van wegvluchten van of juist vechten tegen gevoelens van schaamte, verdriet of boosheid. Een bypass kan iets zijn dat je doet of juist niet doet. En komt ook wel in de vorm van excuses en uitstellen dat je iets gaat doen. En daarbij gaat het niet alleen om zichtbare prestaties. Maar vooral ook over de onzichtbare prestaties, zoals onszelf kwetsbaar opstellen.
Er zit meer in jou dan eruit komt
De millennials die ik coach hebben vaak opmerkingen gehoord als: “Je kunt veel meer dan dat eruit komt”. Of: “Je kunt het wel, maar je moet wel willen”. Ze krijgen wel complimenten, maar die komen helemaal niet binnen. Vaak omdat ze zelf ervan overtuigd zijn dat het niets voorstelt wat ze hebben gedaan. We kunnen er in de sessie wel om lachen. De meeste coachees zijn namelijk hoog opgeleid. Die snappen zelf ook wel wat ze zouden moeten doen, maar weten oprecht ook niet hoe of waar te beginnen. Alsof er iets in de weg zit tussen het weten en het gaan doen. En precies op het moment dat ze besluiten om iets gewoon te gaan doen, er dan net ineens allerlei dingen in hun hoofd oppoppen die ze zich al veel eerder voornamen. Iemand bellen, iets bestellen, eten, ineens is daar zelfs het perfecte moment om de slaapkamer opnieuw te gaan behangen.
En ik herken zelf mijn bypasses tegenwoordig maar al te goed: Twee maanden geleden besloot ik bij een harloopgroep te gaan. Ik wil namelijk 10 km kunnen hardlopen. Tot nu toe heb ik mijzelf getraind met de Evy-app en blijf ik hangen op 5 km. Eén bypass van mij is dat ik dingen graag eerst zelf wil kunnen, voordat ik het laat zien aan anderen. En dat ik eerst precies wil wéten hoe iets werkt en of ik het zelf kan, voordat ik hulp vraag of advies aanneem. Maar ja, dáármee blijf ik dus in rondjes rennen tussen weten dat ik iets anders moet doen, niet weten wat, en het weer zelf willen oplossen, waardoor ik niet verder kom. Rondjes van 5 km dus. Ik besloot mijzelf niet langer voor de gek te houden en meldde mij aan bij AAC voor hardlooptraining.
Straks val ik door de mand
Misschien herken je wel dat je wel weet dat je iets kunt en geen idee hebt hoe je dat doet. Je kunt je er niet verder in bekwamen en je bent bang dat iedereen erachter komt dat je geen idee hebt wat je aan het doen bent. Toegeven dat ik iets nog niet kan of weet, roept bij mij altijd een gevoel op van ‘ojee, nou val ik door de mand’. En dat zit verdere ontwikkeling in de weg.
Op zich is bij een hardloopgroep gaan helemaal niet zo ingewikkeld. Maar als ik je ook vertel dat ik als meisje van 8 op atletiek ging. En eigenlijk nergens goed in was, vooral niet de onderdelen waar ik mijn benen voor nodig had. Ik niet snapte hoe. Ik niet vooruit kwam, niet ver en niet omhoog. En ik met verspringen soms niet eens in de zandbak eindigde en met hardlopen een rondje na de één na laatste loper finishte. Deze gevoelens van falen en schaamte wil ik helemaal niet voelen en zorgden er bij mij voor dat ik een herkenbare bypass neem: Ik doe het wel zelf en op mijn eigen manier. “Nee hoor, ik vind het zo lekker om in mijn eentje te rennen”, zeg ik dan bijvoorbeeld. Door mijn eerdere ervaringen ben ik eigenlijk gewoon als de dood dat iedereen zal zien dat ik er echt niks van kan. Om tòch naar die atletiekbaan te gaan en mee te doen met hardlooptraining, moest ik even door al die ongemakkelijke gevoelens van schaamte en falen heen, voordat ik kon aanhaken om mee te doen.
Leren of afleren?
Een mooi voorbeeld van een leerproces is rijles nemen. Je bent het aan het leren, je voelt je in het begin een beetje een sukkel. Je wilt het al kunnen, want je zit natuurlijk veel liever zelf achter het stuur van een auto zonder zo een sticker op de bumper: “wij vragen uw begrip, u heeft het zelf ook eens moeten leren” op je auto. En je hebt het nodig om je eerst te bekwamen voordat je zelfstandig achter het stuur kunt zitten.
Om nieuwe dingen te leren, doorloop je volgens het 4-staps leerproces eerst de fasen van onbewust onbekwaam: je bent je er nog niet bewust van hoe iets werkt. Vervolgens wordt je je bewust onbekwaam: je weet dat je het nog niet kunt. Door te oefenen wordt je je bewust bekwaam: je moet steeds nadenken bij wat je doet. En door herhaling ga je het onbewust doen en om bij het voorbeeld te blijven van autorijden, hoef je helemaal niet meer na te denken bij het schakelen bijvoorbeeld. Je bent dan onbewust onbekwaam.
Wanneer je ontwikkeling en groei stagneert, is het tijd om eerst iets af te leren alvorens je het leerproces verder kunt doorlopen. Om nieuwe technieken te leren en mijn conditie te verbeteren moest ik even terug naar het moment van voor de bypass, de fase waarin ik bewust onbekwaam ben. De fase dat ik toegeef aan mijzelf dat ik helemaal niet weet hoe ik ooit 10 km ga rennen.
Om iets nieuws te leren is het noodzakelijk om het oncomfortabele gevoel van iets nog niet kunnen of weten te herkennen en te verduren. Faalangst is vaak een reden om op dit punt een bypass te nemen.
Bij afleren gaat het vaak om het ongemak te verduren van gevoelens van verlies van controle en zekerheid, van vertrouwde manieren waarmee we onze kwetsbaarheid hebben gemaskeerd. Zo coachte ik onlangs iemand die echt moeite had om zich wat vaker te ontspannen omdat ze dan bang was de controle te verliezen en andere mensen te ver over haar grenzen zou laten gaan. Vaak gaat het bij afleren om vertrouwen op wat er al wel is.
Zoals ik kon vertrouwen op dat ik al wel 5 km kan rennen in 30 minuten. En uberhaupt de hele training kan volhouden. En ik mag erop vertrouwen dat ik niet alles in één keer hoef te kunnen en ik het leuk vind om nieuwe mensen te leren kennen. Hoe meer vertrouwen er is, hoe meer ik leer over hoe ik mijn onbenutte mogelijkheden wel kan benutten om verder te groeien en te ontwikkelen.
Bypass
Een bypass nemen we dus soms om aan het ongemak van iets nog niet kunnen voorbij te gaan. En soms omdat we eigenlijk bang zijn toe te geven dat we iets aan het doen zijn maar daar helemaal geen zelfvertrouwen in hebben. In beide gevallen neem je zelf weer de regie nemen over jouw leerproces door even het ongemak van het nog niet bekwaam zijn of nog geen vertrouwen hebben, te verduren. Je gaat op zoek naar meer balans tussen weten en doen.
Bij lifecrafting ga je jouw bypasses herkennen en weer leren aansluiten bij jouw eigen motivatie en manieren om nieuwe uitdagingen aan te gaan.
Flow
De korte termijn bypasses leiden op langere termijn vaak tot ontevredenheid en onzekerheid en tot het niet voluit benutten van jouw kwaliteiten en talenten. Door te investeren in jouw leer- èn afleerproces gaat de energie voor langere termijn stromen en kun je nog wel eens verbaasd zijn over wat je nog meer allemaal in je hebt.
Op de langere termijn geeft het plezier en vertrouwen wanneer je gaat leren wat jij ervoor moet doen om je te bekwamen in kwaliteiten die je al in je hebt. Òf om te leren dat je er juist iets niet voor hoeft te doen.
En op een gegeven moment is er ‘ineens’ een gevoel van rust. Van één zijn met het moment. Van ‘flow’. Je bent moe èn voldaan. Want je weet zelf maar al te goed wat het je heeft gekost om dàt te bereiken. Wat een moed is daar toch voor nodig.
Welke bypasses herken jij bij jezelf?
PS: Ik ren nog geen 10 km maar ben blij verrast dat ik zelfs een stukje 13,4 km per uur rende èn met meer plezier.
